تاریخ «هجری شمسی» را این آقا حساب و کتاب و اختراع کرد
تاریخ انتشار: ۴ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۴۳۵۳۲۹
باشگاه خبرنگاران جوان - «میرزا عبدالغفار اصفهانی» معلم ریاضی مدرسه دارالفنون بود و در حساب و هندسه و نجوم و جغرافی و نقشه‌برداری استاد بود و لقب نجم‌الدوله و نجم‌الملک داشت در دربار ناصرالدین قاجار؛ «عبدالغفار که مقدمات علوم را نزد پدر فرزانه‌اش ملاعلی محمد اصفهانی آموخته بود، همزمان به تکمیل ریاضیات قدیم پرداخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
هر بار هم ناصرالدین قاجار در سفر فرنگ با پدیده‌های جدید آشنا می‌شد یا می‌شنید که فلان کار را در فلان جای دنیا انجام داده‌اند با نجم‌الدوله مشورت می‌کرد که ببیند در ایران هم می‌توان آن کار را انجام داد یا خیر. نتیجه هم اینکه خیلی از کار‌ها را نجم‌الدوله بود که برای اولین‌بار در ایران انجام داد.
گوشه صفحه تقویم نوشت...
تا قبل از سال ۱۲۶۵ شمسی در ایران تقویم رسمی، هجری قمری بود و برخی منجمان و اهل علم نیز از «تقویم جلالی» خبر داشتند؛ همان تقویم معروف که دقیق‌ترین تقویم جهان است و به‌دستور «جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی» و توسط دانشمندان مشهوری نظیر «عمر خیام» تدوین شده بود. مبدأ این تقویم نیز سال جلوس ملکشاه بر تخت پادشاهی یعنی سال ۴۵۸ شمسی بود. در آن دوره استفاده از تقویم هجری قمری برای محاسبه زمان‌بندی امور کشاورزی، اخذ مالیات و همچنین امور تجاری دشوار بود؛ چون ماه‌های آن در فصول مختلف سال گردش می‌کرد و نگه داشتن حساب دقیق این تغییراتِ تقویمی کار آسانی نبود.
از سوی دیگر مردم عادی با تقویم شمسی یا همان جلالی نیز سروکار نداشتند و وضعیت این‌گونه بود که: «بعد از دایر شدن گمرک در ایران و تصدی خارجی‌ها در گمرکات و مالیه ایران، اختیار سال شمسی برای امور مالیه دولت لازم شد. خارجی‌ها از مردم سوال کردند سال چندم شمسی است؟ هیچ در دست نبود. مردم گفتند که در سال‌های منجمین [در تقویم و محاسبات منجمین]، بروج حمل، ثور و ... هست که آنان می‌دانند».
در چنین شرایطی، نجم‌الدوله محاسباتی انجام داد و مبدأ تقویم جلالی را به سال هجرت برد و تقویم هجری شمسی متولد شد؛ «عبدالغفار در سال ۱۳۰۳ هجری قمری مطابق با سال ۸۰۸ جلالی، در گوشه صفحه تقویم اشاره‌ای به سال هجری شمسی کرد و نوشت: سال ۱۲۶۵ هجری شمسی».
این تقویم بعد‌ها در دوران مشروطه بنا به تصویب مجلس شورای ملی مبدأ محاسبات مالی قرار گرفت و از سال ۱۳۰۴ شمسی نیز نام بُرج‌هایش از حمل و ثور و جوزا و... به ماه‌های فروردین و اردیبهشت و خرداد... تغییر کرد و شد تقویم رسمی ایران. تقویم ابداعی نجم‌الدوله که «هجری شمسی بُرجی» نامیده می‌شود در افغانستان نیز تقویم رسمی است.
نخستین نقشه دقیق طهران و سرشماری در پایتخت
نجم‌الدوله نخستین نقشه دقیق طهران را هم کشید. این نقشه که چهارمین نقشه دارالخلافه ناصری، ولی نخستین نقشه دقیق و مطابق اصول نقشه‌کشی مدرن بود، هنوز هست و در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود. قسمت جالب ماجرا هم اینکه به‌گواهی تاریخ: «وی فواصل کوچه‌ها و خیابان‌های موجود در این نقشه را صرفا با راه‌رفتن اندازه گرفته است». دیگر اینکه وی نخستین سرشماری تاریخ ایران را در سال ۱۲۴۶ شمسی در طهران به همراه ۸ نفر از شاگردانش در کمتر از ۲ ماه انجام داد و معلوم شد جمعیت دارالخلافه ۱۵۵ هزار نفر است.
نجم‌الدوله تألیفات متعددی دارد؛ از جمله کتاب «قانون ناصری» که به نجوم اختصاص دارد. وی کتابی مشهور به «مجموعه علوم ایرانی» هم تدوین کرد که شامل ۴ نسخه خطی درباره اصول و روش‌های کشاورزی و همچنین شرح مفصل آنهاست و به قول خودش: «این مجموعه را محض خدمت به ملت و انتشار معارف ایرانی در امور فلاحت درصدد جمع‌آوری و تصحیح برآمد [برآمدم]به‌قدر وسع، چرا که این نسخه‌ها منحصربه‌فرد بود و تعدد نداشت تا از روی مقابله، تصحیح و تکمیل شود و بعضی لغات آن را شرح نمود [شرح نمودم]و چنانچه نظر به بعضی نواقص، دیگر این صدد برنمی‌آمد [این کار انجام نمی‌شد]شاید به‌کلی از میان می‌رفت». این کتاب در کتابخانه مجلس موجود است.
خلاصه اینکه نجم‌الدوله از این‌جور کار‌ها و خدمات زیاد دارد در کارنامه عمر؛ از آن آدم‌های به‌دردبخور بود در تاریخ ایران.
وی که از پایه‌گذاران دانش ریاضی نوین در ایران بود، عاقبت در سال ۱۲۸۷ شمسی درگذشت و در مقبره صفاییه شهرری آرام گرفت؛ روحش شاد.
منبع: فارس
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: هجری شمسی قاجاریه هجری شمسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۴۳۵۳۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شیراز؛ اولین شهر ایرانی که صاحب یک روز در تقویم شد
اوج شکوفایی طبیعت شیراز در ماه اردیبهشت است، شیراز در اردیبهشت سرسبز و تماشایی است و عطر بهار نارنج در باغ‌ها و خیابان‌های این شهر باعث شده است بسیاری از افراد بگویند اردیبهشت در شیراز معنی می‌شود و اردیبهشت را ماه شیراز بدانند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از فارس، در زمان حمله مغول به ایران، شیراز از شهرهایی بود که از این حمله جان سالم به در برد، به همین دلیل به مامنی برای هنرمندان و دانشمندان تبدیل شد.
در همین دوره بود که مکتب نگارگری شیراز متولد شد و آثار نگارگری ارزشمندی خلق شدند، علاوه بر این شعرایی چون سعدی و حافظ و فیلسوفانی چون ملاصدرا شیرازی در همین شهر رشد و نمو پیدا کردند.
احداث کتابخانه بسیار بزرگی در زمان عضدالدوله دیلمی که کتاب‌های علمی مختلفی را در دل خود جای داده بود و باعث شده بود تا شیراز برای قرن‌ها با عنوان دارالعلم و برج اولیا شناخته شود، دلیل محکم دیگری است که این شهر را شهر فرهنگ و ادب و هنر دانست.
نام شیراز حتی در مهرهایی که از محوطه تاریخی قصر ابونصر در کنار دشت شیراز به دست آمده هم دیده می‌شود، قدمت این مهرها به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی برمی‌گردند.
در تقویم، سال به چهار فصل تقسیم می‌شد که اول و میانه هر فصل را جشن می‌گرفتند، روز ۱۵ اردیبهشت به عنوان جشن میانه بهار، به بهاربد معروف است که از جشن‌های اصلی ایران باستان شناخته می‌شود به اعتقاد زرتشتیان در این روز، زرتشت پیام‌آور اهورامزدا است.
و چه روزی بهتر از پانزدهم اردیبهشت که نه تنها مصادف با یک جشن باستانی است، بلکه زیباترین ماه سال در شیراز هم محسوب می‌شود، هوای خنک و عالی، دشت‌های پر از گل و پیچیدن عطر بهار نارنج در کوچه پس کوچه‌های شیراز، اردیبهشت را تبدیل به یکی از بهترین زمان‌های سفر به شیراز تبدیل کرده است.
واضح است که هدف از برگزاری روز شیراز، شناساندن هرچه بیشتر جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، ادبی و هنری شیراز است، این کار باعث رونق بیشتر گردشگری این منطقه می‌شود، نکته مهمی که در اینجا کمتر به آن توجه شده این است که برگزاری چنین رویدادهایی باعث می‌شود مردم با آداب و رسوم و سنت‌های مختلف شیرازی‌های بیشتر آشنا شوند.
ماجرای ثبت پانزدهم اردیبهشت به نام «روز شیراز» چند سال پیش برمی‌گردد، در آغاز دهه ۸۰ شمسی شورای شهر آن هنگام، پیشنهاد نام‌گذاری روزی را به نام شیراز در تقویم ملی ایران ارائه کرد و این پیشنهاد به تأیید مجلس رسید و این روز با نام شیراز ثبت شد؛ این نخستین بار بود که یکی از شهرهای ایران به صورت رسمی برای خود صاحب روز شد.
ویژگی‌های فرهنگی شهر شیراز چیزی کم از جنبه تاریخی آن ندارد و مصداق این موضوع را می‌توان احداث کتابخانه بزرگی در زمان عضدالدوله دیلمی دانست که کتاب‌های متعددی از علوم روز را در خود جای داده بود، شاید به همین دلیل باشد که شیراز برای قرن‌ها به دارالعلم و برج اولیا معروف بوده است، تا جایی که سعدی، شاعر و جهانگرد شیرازی، گفته بود:
چه شام و چه مصر و چه بر و چه بحر همه روستایند و شیراز شهر
اهمیت شیرازی بودن را نیز می‌توان در این بیت از همام تبریزی درک کرد که می‌گوید:
همام را سخن دلنشین و شیرین است ولی چه سود که بیچاره نیست شیرازی
یکی دیگر از ویژگی‌های فرهنگی شهر را می‌توان شکل‌گیری مکتب شیراز دانست در واقع مصون‌ماندن این منطقه از حمله مغولان ایلخانی باعث شد که به‌عنوان محلی امن مورد توجه هنرمندان و دانشمندان قرار گیرد و همین موضوع به‌شکل‌گیری مکتب نگارگری شیراز اول انجامید.
با این اوصاف می‌توان فهمید که ثبت یک روز به نام شیراز در تقویم ایران تا چه اندازه مهم و لازم بوده است، در واقع با چنین اتفاقی، این شهر برای خود صاحب نامی شد تا به بهانه آن، فرصت مناسبی برای پاسداشت زیبایی‌ها، هنر و فرهنگ این دیار به وجود بیاید.
خواهر خواندگی اصطلاحی‌است که برای پیوند بین دو شهر به کار می‌رود که از نظر فرهنگی و تاریخی شباهت‌هایی به یکدیگر دارند، هدف از این پیوند ایجاد همبستگی بین دو شهر است و زمینه را برای گردشگری و تبادل فرهنگی میان آن‌ها فراهم می‌کند.
شیراز به عنوان یکی از شهرهای تاریخی و همچنین یکی از مراکز مهم فرهنگی ایران، با پیشینه‌ی تمدنی بسیار غنی، همواره با شهرهایی هم‌تراز خود خواهر خوانده بوده است.
شهر نانجینگ چین (Nanjing)،یکی از خواهرخوانده‌های شیراز است که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷( می ۲۰۱۸) با عقد تفاهم‌نامه‌ای، همکاری‌های فرهنگی متقابل را با شیراز آغاز کرد.
نانجینگ مرکز استان جیانگ سوست؛ این شهر در مرزهای شرقی کشور چین واقع شده و یکی از پایتخت‌های باستانی و خاستگاه تمدن و فرهنگ‌های مختلف چین است.
نانجینگ را مرکز اقتصادی، سیاسی و فرهنگی منطقه شرق چین می‌دانند که یکی از شهرهای مهم و پایتخت شش سلسله‌ی امپراطوری در چین بوده است. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و محل تجمع فرهیختگان و هنردوستان چین به شمار می‌رفته و میراث تاریخی بسیار باشکوهی را در خود جای داده است؛ آسمان خراش‌ها، معماری باستانی بناهای شهر، موزه تاریخ و دیوار قدیمی که در طول سلسله مینگ ساخته شده است، نمونه‌ای از زیبایی‌های این شهر تاریخی و فرهنگی‌ست.
تمام این ویژگی‌ها نانجینگ را به شیراز نزدیک می‌کند و از این رو پس از عقد تفاهم‌نامه، اقداماتی از سوی شهرداران وقت دو شهر صورت گرفت تا این دو شهر را به یکدیگر نزدیک کنند و زمینه برای الگوبرداری و پیوند هرچه بیشتر فرهنگ دو شهر فراهم سازد از جمله‌ی این اقدامات می‌توان به نصب سردیس سعدی شیرازی در پارک بین‌المللی دوستی نانجینگ و همچنین نصب سردیس سائوشجین شاعر چینی در باغ جهان‌نمای شیراز اشاره کرد.
شهرهای زیادی در دنیا به عنوان خواهرخوانده شیراز به حساب می‌آیند، نظیر وایمار آلمان، کوالالامپور مالزی، آکادیر مراکش، غازی آنتپ ترکیه، درسدن آلمان و نووی ساد صربستان، ژوهانسبورگ، مسقط عمان، قونیه ترکیه، دوشنبه تاجیکستان و نیکوزیا قبرس که به همین منظور سفرای این کشورها در مراسم روز شیراز حضور پیدا می‌کنند.
ضبط برنامه‌های تلویزیونی در مکان‌های گردشگری شیراز و پخش آن‌ها از صداوسیما جزو برنامه‌های روز و هفته شیراز بوده است تا توجه مخاطبان ملی و بین‌المللی به این شهر جلب شود.
به گزارش ایمنا، اردیبهشت در شیراز با زادروز سعدی شیراز آغاز می‌شود و با بزرگداشت ملاصدرا شیرازی هم به پایان می‌رسد، همه این موارد باعث شدند تا روز پانزدهم اردیبهشت به عنوان روز شیراز نام‌گذاری شود، در این روز برنامه‌های مختلفی از طرف نهادهای مختلف مانند شهرداری و شورای شهر برگزار می‌شوند که هر یک در نوع خود جذاب و دیدنی هستند.
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟